به گزارش پایگاه خبری پیام خبری، با گسترش فناوری، گوشی‌های هوشمند به بخشی جدانشدنی از زندگی روزمره تبدیل شده‌اند. مادران امروزی، به‌ویژه در محیط‌های شهری، میان مراقبت از فرزندان و مشغولیت‌های دیجیتال (مانند شبکه‌های اجتماعی، کار آنلاین و ارتباطات) در رفت‌وآمدند. این گزارش، به بررسی تأثیر این پدیده بر تربیت کودکان و ارائه راهکارهای عملی می‌پردازد.

مفهوم «تکنوفرنس» (Technoference)

«تکنوفرنس» اصطلاحی است که به تداخل فناوری در روابط اجتماعی، به‌ویژه بین والدین و فرزندان، اشاره دارد. مطالعات نشان می‌دهد استفاده بیش‌ازحد والدین از گوشی‌های هوشمند، می‌تواند کیفیت تعامل والد-کودک را کاهش داده و رشد عاطفی و رفتاری کودک را با اختلال مواجه کند.

یافته‌های پژوهشی

مدت استفاده: طبق پژوهشی در ایران (۱۴۰۲)، ۷۸٪ از مادران زیر ۴۰ سال روزانه بیش از ۴ ساعت از گوشی استفاده می‌کنند.

تأثیر بر ارتباط کودک: بررسی دانشگاه تهران (۱۴۰۱) نشان داد ۶۵٪ از کودکان ۳ تا ۶ سال احساس می‌کنند هنگام بازی، والدین بیشتر به گوشی نگاه می‌کنند تا به آن‌ها.

احساس گناه و استرس: براساس نظرسنجی ایسپا (۱۴۰۰)، ۵۴٪ از مادران گفته‌اند استفاده زیاد از گوشی باعث کاهش تمرکز و احساس گناه در قبال فرزندان‌شان می‌شود.

چالش‌ها و پیامدهای منفی

الف) افت کیفیت تعامل عاطفی

کاهش ارتباط چهره‌به‌چهره: تعاملات غیرکلامی مانند لبخند، تماس چشمی و لمس برای رشد شناختی و عاطفی کودک ضروری‌اند؛ اما استفاده مداوم از گوشی، این پیوندها را مختل می‌کند.

پاسخ‌دهی دیرهنگام: واکنش دیر به گریه یا نیاز کودک، می‌تواند حس ناامنی را در او تقویت کند.

ب) الگوی رفتاری نادرست

کودکان از والدین الگوبرداری می‌کنند. استفاده مکرر مادران از موبایل، وابستگی زودهنگام کودک به صفحه‌نمایش را در پی دارد. بر پایه گزارش یونیسف (۲۰۲۳)، ۴۰٪ از کودکان ایرانی زیر ۵ سال، روزانه دست‌کم ۲ ساعت از گوشی استفاده می‌کنند.

ج) افزایش آسیب‌های روانی

اضطراب جدایی: پژوهشی در آمریکا (۲۰۲۲) نشان داد کودکانی که مادرشان هنگام مراقبت مداوماً درگیر گوشی بوده، ۳۰٪ بیشتر نشانه‌های اضطراب جدایی نشان داده‌اند.

ضعف در مهارت‌های اجتماعی: کمبود ارتباط با والدین، باعث کاهش مهارت‌های کلامی و حل مسئله در کودکان می‌شود.

عوامل تشدیدکننده

فشار فرهنگی: بازنمایی «مادر کامل» در شبکه‌های اجتماعی، مادران را به صرف زمان زیاد برای نمایش زندگی آرمانی سوق می‌دهد.

چندوظیفگی و دورکاری: بسیاری از مادران همزمان با مراقبت از کودک، ناچار به انجام کارهای آنلاین هستند.

طراحی اعتیادآور اپ‌ها: اپلیکیشن‌هایی چون اینستاگرام و تلگرام، با الگوریتم‌های خاص، کاربر را برای استفاده بیشتر تحریک می‌کنند.

راهکارهای عملی برای کاهش وابستگی به گوشی

الف) قوانین خانگی هوشمند

تعیین زمان‌های بدون گوشی (مثلاً هنگام صرف غذا یا بازی با کودک).

فعال‌سازی «Focus Mode» برای محدود کردن نوتیفیکیشن‌ها.

ب) تمرکز بر ارتباط مؤثر

حضور فعال هنگام گفتگو یا بازی با کودک؛ بهتر است گوشی را در اتاقی دیگر بگذارید.

پیش از چک‌کردن گوشی از خود بپرسید: «آیا این لحظه بهترین زمانش است؟»

ج) جایگزین‌های خلاق

انجام فعالیت‌های مشترک بدون نمایشگر: نقاشی، کتاب‌خوانی یا بازی‌های فیزیکی.

در صورت استفاده از گوشی، محتوای آموزشی مناسب را با مشارکت کودک ببینید.

د) حمایت اجتماعی و مراقبت از خود

عضویت در گروه‌های مادران برای تبادل تجربه و کاهش تنهایی.

استفاده از مدیتیشن یا ورزش‌های کوتاه برای کاهش استرس و وابستگی روانی به فضای مجازی.

تجربه‌های جهانی

فرانسه: اجرای کمپینی با شعار «شبکه‌های اجتماعی پس از ساعت ۹ شب» برای کاهش استفاده والدین از گوشی در کنار کودکان.

ژاپن: توسعه اپلیکیشن‌های «Parenting Time» که در ساعات مشخص، گوشی والدین را قفل می‌کند.

جمع‌بندی

استفاده مادران از گوشی‌ هوشمند، چالشی چندلایه با ابعاد روانی، اجتماعی و فناورانه است. با این حال، می‌توان با افزایش آگاهی، تدوین راهبردهای هوشمندانه و تغییر عادت‌های روزمره، بین زندگی دیجیتال و وظایف والدینی تعادل برقرار کرد. کلید این تعادل، «مدیریت آگاهانه زمان» و «تقویت کیفیت ارتباطات» است.

منابع