به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛ لی لیفَن(李立凡)، معاون پژوهشگر و دستیار امور خارجی مؤسسه مسائل بین‌المللی آکادمی علوم اجتماعی شانگهای و دبیرکل مرکز مطالعات سازمان همکاری شانگهای در گفت‌وگو با روزنامه مردم (People's Daily)، روزنامه رسمی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین، درباره گسترش «حلقه دوستان» سازمان همکاری شانگهای و تقویت اتصال چندبُعدی تأکید کرد که این روند نه تنها پیشران توسعه اقتصادی منطقه است، بلکه به الگویی نوین برای حکمرانی جهانی نیز تبدیل خواهد شد.
در اول سپتامبر، بیست‌وپنجمین نشست شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در تیانجین برگزار شد. فراتر از فضای اجلاس، قطارهای باری در حرکت، پروازها رو به افزایش، و جاده‌ها روان هستند؛ پیوندهای درون‌منطقه‌ای در چارچوب شانگهای همگی پیوسته در حال تقویت است. تاکنون بیش از ۱۱۰ هزار قطار باری چین–اروپا به راه افتاده، مسیرهای حمل‌ونقل بین‌المللی جاده‌ای تا حدود ۱۴ هزار کیلومتر گسترش یافته، و حجم تجارت میان چین و دیگر اعضا زودتر از موعد از ۲.۳ تریلیون دلار آمریکا فراتر رفته است. این شبکه به‌هم‌پیوسته و فشرده، همکاری منطقه‌ای را پرتوان‌تر کرده است. کارشناسان تأکید می‌کنند که این روند، منافع ملموس اقتصادی و سهولت در تبادلات را به همراه دارد و در حوزه‌های نوین نیز ظرفیت رشد بالایی نهفته است.
شتاب‌گیری تجارت و زیرساخت‌های منطقه‌ای در چارچوب شانگهای
«طرح‌های اتصال سازمان همکاری شانگهای هم از نظر گستره و هم از حیث جامعیت چشمگیر است؛ چه در حوزه حمل‌ونقل و چه در عرصه شبکه‌های دیجیتال، نقاط درخشان بسیاری دیده می‌شود.»
در نزدیکی محل برگزاری نشست در مرکز نمایشگاهی میجیانگ، قطارهای باری از بندر تیانجین راهی آسیای مرکزی و اروپا می‌شوند؛ مسیری طولانی که از دشت‌ها و کوهستان‌ها می‌گذرد و نشانه‌ای روشن از جریان رو به رشد تجارت در این منطقه است.
۲۵ مه ۲۰۲۴ – قطار باری چین–اروپا X۸۱۵۷ (شی‌آن–ماواشویچه، لهستان) از ایستگاه بین‌المللی شی‌آن حرکت کرد.
بر اساس آمارهای رسمی، در هفت ماه نخست سال جاری حجم مبادلات چین با اعضای سازمان همکاری شانگهای از طریق حمل‌ونقل زمینی به ۶۷۷.۴ میلیارد یوان رسید که نسبت به سال گذشته ۷.۴ درصد افزایش داشته است. در بخش هوایی نیز تجارت به ۲۵۱.۰۱ میلیارد یوان رسید که رشد ۴۴.۶ درصدی را نشان می‌دهد. سهم این دو بخش در کل تجارت هم به‌ترتیب به ۳۲.۱ و ۱۱.۹ درصد افزایش یافته است.
چین در نشست «شانگهای پلاس» نیز ابتکار خود در زمینه حکمرانی جهانی را مطرح کرد و خواستار شکل‌گیری نظمی عادلانه‌تر و منطقی‌تر شد تا زمینه برای ایجاد جامعه‌ای با سرنوشت مشترک فراهم شود. شتاب‌گیری تجارت و گسترش زیرساخت‌های ارتباطی نشان می‌دهد همکاری‌های درون‌سازمانی از سطح توافق فراتر رفته و اکنون به دستاوردهای ملموس و واقعی رسیده است.
گسترش ابعاد همکاری؛ از جاده تا فضای دیجیتال
لی لیفَن، رئیس مرکز مطالعات سازمان همکاری شانگهای در آکادمی علوم اجتماعی شانگهای، در گفت‌وگو با روزنامه مردم بر این نکته تأکید می‌کند که شبکه‌های اتصال در چارچوب شانگهای تنها محدود به جاده‌ها و مسیرهای سنتی نیست، بلکه ابعاد گسترده‌تری از جمله دیجیتال، لجستیک و تجارت نوین را دربرمی‌گیرد.
او می‌گوید: «از زمان تأسیس سازمان همکاری شانگهای، اعضا همواره تلاش کرده‌اند زیرساخت‌هایی برای اتصال روان و بدون وقفه ایجاد کنند؛ چه در جاده‌ها و چه در مسیرهای ریلی و دیجیتال. این تلاش‌ها امروز به نتایج ملموسی رسیده است.»
به گفته او، نمونه روشن این پیشرفت، پروژه «بزرگراه دوقلو در غرب» با محوریت قزاقستان است که زمان سفر از شهر مرزی خورگُس تا آلماتی را دو ساعت کاهش داده است. همچنین، حجم بار در کریدور بین‌المللی ترانزیتی حاشیه دریای خزر طی پنج سال گذشته پنج برابر شده است؛ آماری که نشان می‌دهد اتصال منطقه‌ای حالا به شریان حیاتی تجارت بدل شده است.
لی لیفَن با اشاره به منطقه آزمایشی توسعه سازمان همکاری شانگهای افزود: «چهار خط بین‌المللی جاده‌ای TIR تاکنون فعال شده است؛ از جمله مسیرهای چین–روسیه، چین–قرقیزستان–ازبکستان، چین–قزاقستان و چین–بلاروس. تنها در هفت ماه نخست امسال ۲۳۹ محموله خودرویی TIR از این منطقه اعزام شده که همچنان رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است.»
۲۵ مارس ۲۰۲۴ – یک جرثقیل در پارک لجستیک بین‌المللی راه‌آهن چی‌سومو در شهر اولانچابو، منطقه مغولستان داخلی، در حال بارگیری کانتینرها است. این پارک از سال ۲۰۱۶ فعالیت خود را آغاز کرده و بزرگ‌ترین پایگاه اعزام قطارهای چین–اروپا در مغولستان داخلی محسوب می‌شود. تا مارس ۲۰۲۴ بیش از ۷۴۵ قطار از این مسیر ارسال شده و ۸ خط بین‌المللی به ۱۶ شهر از جمله تاشکند و مسکو راه‌اندازی شده‌اند، که نشان‌دهنده بهره‌وری بالاتر و گستردگی روزافزون مسیرهای لجستیک فرامرزی است.
شتاب در اتصال دیجیتال؛ موتور تازه تجارت
شبکه‌های ارتباطی فرامرزی، زیرساخت‌های دیجیتال و بسترهای دادوستد آنلاین اکنون جریان اطلاعات میان کشورهای عضو شانگهای را به‌مراتب کارآمدتر کرده‌اند. این امر توان همکاری منطقه‌ای را به‌طور چشمگیری ارتقا داده و پشتوانه‌ای محکم برای پیوند در حوزه‌هایی چون تجارت، حمل‌ونقل و مالی فراهم آورده است.
به باور من، تجارت الکترونیکی جاده ابریشم با سرعتی چشمگیر در حال گسترش است و به موتور تازه‌ای برای بازرگانی دیجیتال منطقه بدل شده؛ موتوری که کالاهای باکیفیت و ارزان را به‌طور پیوسته به کشورهای پیرامونی و حتی بازار اروپا عرضه می‌کند.
پایگاه‌های خدماتی چندمنظوره با تکیه بر فناوری‌های دیجیتال یکی پس از دیگری ایجاد می‌شوند، شیوه‌های ترخیص الکترونیکی به‌طور روزافزون رایج شده و کارایی لجستیک فرامرزی را پیوسته ارتقا می‌دهند. همزمان، شبکه‌های متنوع لجستیکی و قطارهای اختصاصی زنجیره تأمین نقطه به نقطه به مرحله اجرا درآمده‌اند. شرکت‌های لجستیکی نیز با همکاری ایستگاه‌های ریلی در خارج از کشور، از طریق اقداماتی همچون تمدید دوره رایگان انبارداری و کاهش هزینه‌های عملیاتی، موفق شده‌اند هزینه‌های خارجی را به شکلی پایدار کاهش دهند.
توسعه هم‌افزا، سود مشترک برای همه
«سازمان همکاری شانگهای به کشورهای عضو امکان داده است تا بهتر از تجربیات توسعه یکدیگر بهره‌مند شوند، فناوری‌های پیشرفته را به اشتراک بگذارند، نیروهای متخصص تربیت کنند و به‌طور واقعی رشد اقتصادی همه طرف‌ها را تقویت نمایند.»
اتصال روزافزون، رفت‌وآمد میان کشورهای عضو را ساده‌تر کرده و پویایی تازه‌ای به تعاملات انسانی بخشیده است. پروازهای میان کشورها رو به افزایش است و سیاست‌های لغو ویزا به اجرا درآمده؛ همین امر باعث رشد چشمگیر تقاضای سفر در میان اعضای سازمان شده است. تنها میان چین و ازبکستان، اکنون بیش از ۶۰ پرواز هفتگی برقرار است؛ میان چین و قزاقستان نیز بیش از ۵۰ پرواز در هفته انجام می‌شود و تاکنون هفت شهر میان دو کشور به پروازهای مستقیم متصل شده‌اند. تا ماه ژوئن سال جاری، تعداد مسافران کشورهای عضو سازمان که از طریق فرودگاه چینگ‌دائو رفت‌وآمد کرده‌اند به ۱۶ هزار نفر رسید که ۳۷.۹۱ درصد رشد نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود در تعطیلات ملی چین در سال ۲۰۲۵، رزرو بلیت پرواز گردشگران چینی به مقصد ازبکستان ۳.۳ برابر و به مقصد قزاقستان ۲.۳ برابر افزایش یابد.
کالاهای تازه‌چین، مستقیم بر سر سفره‌ها
«اتصال امروز تنها در حوزه سفر و گردشگری نیست؛ در تجارت و امنیت غذایی نیز آثار خود را نشان داده است. در بازارهای مسکو، میوه و سبزی‌های چینی که تنها چند روز پیش در مزارع ما برداشت شده‌اند، اکنون تازه و ترد بر سر سفره‌ها قرار دارند. خربزه‌های هامـی از شین‌جیانگ، نارنگی‌های یـون‌نان و شلیل‌های شان‌شی تنها بخشی از محصولاتی هستند که به گزینه‌ای جدید در سبد غذایی مردم کشورهای عضو بدل شده‌اند. با بهره‌گیری از مسیرهایی مانند قطار چین–اروپا و خطوط پروازی بین‌المللی، این محصولات می‌توانند در کمتر از ۴۸ ساعت از مزرعه‌های چین به بازارهای دوردست برسند. زنجیره‌های سرد حمل‌ونقل و لجستیک کارآمد این امکان را فراهم کرده‌اند که کیفیت محصولات حفظ شود و کالاهای کشاورزی چین به‌طور مداوم به بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای عرضه شوند.»
همه این تحولات نشان می‌دهد که اتصال در چارچوب سازمان همکاری شانگهای نه‌تنها زیرساخت‌های اقتصادی را تقویت کرده، بلکه کیفیت زندگی مردم را نیز بهبود بخشیده و زمینه‌ساز آینده‌ای با منافع مشترک برای همه اعضا شده است.
تحول ترکیب تجاری؛ از رکورد صادرات مکانیکی تا جهش سه محصول نوین
لی تیان‌یی(李天毅)، پژوهشگر ارشد مؤسسه مطالعات بین‌المللی چین، معتقد است که دستاوردهای اتصال سازمان همکاری شانگهای، حجم و کیفیت همکاری‌های تجاری چین با دیگر اعضا را همزمان ارتقا داده است. از یک‌سو، حجم تجارت به رکوردی تاریخی دست یافته؛ از سوی دیگر، ترکیب تجاری نیز بهبود یافته است.
در سال ۲۰۲۴، صادرات چین به دیگر کشورهای عضو در حوزه محصولات مکانیکی و الکترونیکی به ۲۱۰ میلیارد دلار رسید که ۶۳ درصد کل صادرات را تشکیل می‌دهد. همچنین، صادرات «سه محصول نوین» شامل خودروهای برقی، باتری‌های لیتیومی و تجهیزات فتوولتائیک به ۱۳.۴ میلیارد دلار رسید که رشدی ۱۰.۵ درصدی را نشان می‌دهد.
این همکاری تجاری نه‌تنها محرکی برای صنعتی‌سازی و دگرگونی اقتصادی کشورهای عضو بوده، بلکه نقشی اساسی در بهبود معیشت مردم در این کشورها ایفا کرده است.
انتقال فناوری و اشتراک تجربه؛ پایه‌ای برای توسعه پایدار
به باور لی لیفَن، همکاری‌های سازمان همکاری شانگهای توجه ویژه‌ای به انتقال فناوری و اشتراک تجربیات دارد. تیم‌های فنی چین برای پروژه قطار شهری سبک در شهر آستانه قزاقستان خدمات مشاوره‌ای و آموزش رانندگان ارائه کرده‌اند. همچنین، کارگاه‌های فنی «لوبان» چین نسل تازه‌ای از متخصصان کارآزموده آسیای مرکزی را پرورش داده‌اند و به شکلی مؤثر روند توسعه پایدار منطقه را پیش برده‌اند.
عرفان شهزاد تکلوی، رئیس موسسه قرن اوراسیا (ECI) پاکستان، نیز تأکید می‌کند که چین با ایجاد مجموعه‌ای از بسترهای همکاری، نه‌تنها جریان آزادتر عوامل اقتصادی را تسهیل کرده، بلکه این امکان را فراهم آورده تا کشورهای عضو شانگهای بهتر از تجربیات توسعه یکدیگر بهره‌مند شوند، فناوری‌های پیشرفته را مبادله کنند و نیروی انسانی متخصص تربیت نمایند؛ اقدامی که به‌صورت ملموس رشد اقتصادی همه کشورها را تقویت کرده است.
همکاری شانگهای در آستانه مرحله‌ای نوین است
«چشم‌انداز آینده نشان می‌دهد که همکاری‌های سازمان همکاری شانگهای در حوزه‌های نوظهوری چون اقتصاد دیجیتال، توسعه سبز، تاب‌آوری زنجیره تأمین و همکاری‌های مالی، نیروی محرکه‌ای تازه برای اعضا ایجاد خواهد کرد و به ارتقای سطح یکپارچگی منطقه‌ای و حکمرانی جهانی کمک شایانی خواهد نمود.»
سال ۲۰۲۵ به‌عنوان سال توسعه پایدار سازمان همکاری شانگهای نام‌گذاری شده است. امروز، در آغاز مرحله‌ای نوین از تاریخ، این سازمان مأموریتی سنگین بر دوش دارد. چین، که هم پیشنهاددهنده ابتکار حکمرانی جهانی است و هم کنشگری فعال و پایبند، در شرایطی که حکمرانی بین‌المللی در آستانه یک دوراهی تازه قرار گرفته، آماده است همراه با سایر اعضا نقش رهبری بزرگ‌ترین سازمان منطقه‌ای جهان را ایفا کند و در مسیر گسترش همکاری و گشودگی جهانی، مسئولیت شانگهای را به نمایش بگذارد.
سلجوق چولاک‌اوغلو(Selçuk Çolakoğlu)، رئیس مرکز مطالعات آسیای-اقیانوسیه ترکیه، بر این باور است که در شرایطی که نااطمینانی‌های جهانی رو به افزایش است، اعضای سازمان همکاری شانگهای با تقویت اعتماد متقابل، تعمیق همکاری و پیشبرد توسعه پایدار، به نمونه‌ای برجسته از همبستگی و همگرایی برای دستیابی به پیشرفت مشترک تبدیل خواهند شد.
چشم‌انداز آینده؛ همکاری در حوزه‌های نوین
به گفته لی لیفَن، در چشم‌انداز آینده، همکاری‌های سازمان همکاری شانگهای در حوزه‌هایی چون اقتصاد دیجیتال، توسعه سبز، تاب‌آوری زنجیره تأمین و همکاری‌های مالی ظرفیت‌های گسترده‌ای در بر دارد. این حوزه‌های نو می‌توانند نیروی محرکه تازه‌ای برای رشد اعضا فراهم آورند، روند یکپارچگی منطقه‌ای را شتاب دهند و سطح حکمرانی جهانی را ارتقا بخشند.
۱. همگرایی دیجیتال و سبز؛ موتور رشد تازه
همکاری در حوزه دیجیتال و سبز به نقطه‌ای کلیدی برای رشد آینده تبدیل خواهد شد. کشورهای عضو می‌توانند در زمینه‌های زیرساختی همچون ۵G، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و سامانه ناوبری بیدو همکاری‌های خود را گسترش دهند و در زمینه شهرهای هوشمند و همسویی مقررات تجارت الکترونیک نیز تعاملات تازه‌ای شکل دهند. همزمان، با پیشبرد پروژه‌های مشترک در زمینه انرژی‌های نو و فناوری‌های صرفه‌جویی انرژی و حفاظت محیط زیست، امکان پیوند پایدار میان اقتصاد دیجیتال و توسعه سبز فراهم خواهد شد.
۲. زنجیره تأمین مقاوم؛ پاسخی به بی‌ثباتی‌ها
استحکام و انعطاف‌پذیری زنجیره‌های تأمین و تولید برای آینده سازمان حیاتی است. شانگهای می‌تواند با تکیه بر مسیرهای حمل‌ونقل همچون قطار چین–اروپا و کریدور میانی، توسعه هماهنگ صنایعی چون تولیدات صنعتی، انرژی‌های نو و کشاورزی سبز را پیش ببرد. این همکاری‌ها می‌تواند نظامی پایدار برای زنجیره تأمین به وجود آورد که توان مقابله با شوک‌های بازار را داشته باشد.
۳. همکاری مالی؛ ستون پشتیبان اقتصاد منطقه
تقویت همکاری‌های مالی نیز بخشی جدایی‌ناپذیر از آینده شانگهای است. استفاده از ارزهای محلی در تجارت و سرمایه‌گذاری چندجانبه، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، وابستگی به یک ارز واحد را کم می‌کند و ریسک ناشی از نوسان نرخ ارز را کاهش می‌دهد. ایجاد یک سامانه پرداخت فرامرزی امن و کارآمد نیز می‌تواند ستون پشتیبان اقتصاد منطقه‌ای باشد و همکاری‌های اقتصادی را پایدارتر سازد.
سازمان همکاری شانگهای امروز دیگر فقط یک چارچوب سیاسی نیست، بلکه به عرصه‌ای عملی برای تجارت، فناوری و ارتباط میان مردم تبدیل شده است. گسترش زیرساخت‌ها، تنوع تجارت و همکاری در حوزه‌های تازه‌ای مثل اقتصاد دیجیتال و توسعه سبز همگی نشان می‌دهد که این سازمان در حال باز کردن افق‌های جدیدی برای اعضاست.