به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده، حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، امروز در مراسم افتتاح اندیشکده «تحکیم انسجام اجتماعی» جهاددانشگاهی، تاسیس این اندیشکده را فرصتی مهم برای همگرایی علمی و پژوهشی دانست.
وی با اشاره به اهمیت این اندیشکده گفت: خدا را شاکریم که توفیق پیدا کردیم در جمع اساتید، پژوهشگران و جهادگران علمی مجموعه جهاد دانشگاهی حضور پیدا کنیم و شاهد راه‌اندازی این برنامه ضروری و مهم باشیم.
رستمی ضمن قدردانی از حمایت‌ها و همکاری‌های مدیریت جهاد دانشگاهی افزود: از جناب استاد دکتر منتظری، و نیز دکتر علیگو و دوستانی که در مدیریت جریان تشکیل این اندیشکده نقش داشتند و نیز از عزیزانی که مستقیماً در پیگیری و اجرایی کردن این طرح حضور داشتند، تشکر می‌کنم. خداوند متعال توفیق دهد که این کار با برکت و مؤثر باشد.
ضرورت و اهمیت اندیشکده‌ها در ایران
رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها درباره وضعیت اندیشکده‌ها در کشور توضیح داد: موضوع اندیشکده‌ها در ایران نسبتاً نوپا است. اگرچه برخی اندیشکده‌ها سابقه‌ای دارند، اما به طور کلی توجه به جریان اندیشکده‌ای کمتر در دانشگاه‌های ما شکل گرفته است. دانشگاه‌های ما معمولاً تحت تأثیر جریان‌های علمی غرب بوده‌اند و بسیاری از مؤسسات علمی ما با تقلید از مدل‌های خارجی و بدون نقد کافی شکل گرفته‌اند.
وی افزود: دانشگاه‌های ایران، شباهت بیشتری به دانشگاه‌های غربی دارند تا به سنت علمی دیرپای خودمان. این امر ناشی از عقب‌ماندگی تاریخی و تبعیت از جریان‌های علمی جهانی، به ویژه از دوره صفویه و به ویژه قاجاریه، است.
اندیشکده‌ها؛ ابزار حل مسئله و اثرگذاری اجتماعی
رستمی در ادامه نقش اندیشکده‌ها را در جوامع علمی غرب توضیح داد و گفت: اندیشکده‌ها در کشورهای توسعه‌یافته به‌ویژه در آمریکا، که بیش از ۱۸۰۰ اندیشکده ثبت شده دارد، نقش مؤثری در سیاست‌گذاری، حل مسئله و ارائه راهکارهای عملی ایفا می‌کنند. برخی از این اندیشکده‌ها، مانند «بریچ» و نمونه‌های مشابه، مستقیماً بر سیاست خارجی و حکمرانی اثرگذار هستند.
وی افزود: آنچه از اندیشکده انتظار می‌رود، ایجاد جریان مستقل پژوهشی است که به بررسی مسائل جامعه، ارائه راهکار و نقد سیاست‌ها بپردازد. امروزه خوشبختانه دانشگاه‌های ما نیز به این موضوع توجه کرده‌اند، هرچند هنوز با چالش‌هایی مانند ارتباط دانشگاه با صنعت، تجاری‌سازی علم و مرتبط بودن پژوهش‌ها با نیازهای جامعه مواجهیم.
فرصتی برای پژوهش مستقل و آزاد
رستمی در ادامه سخنان خود تأکید کرد: این اتفاق مبارک است که مجموعه‌ای از دانشمندان، پژوهشگران و متفکران بتوانند پیرامون یک موضوع مهم گرد هم آیند، خارج از چهارچوب‌های محدود حاکم بر مجامع علمی، به عنوان یک گروه مستقل پژوهشی، پروژه یا قرارداد پژوهشی. این فضا امکان بهره‌گیری از آزادی فکر و استقلال علمی را فراهم می‌کند و می‌تواند به توسعه علمی و اجتماعی کشور کمک کند.
اندیشکده‌ها؛ فضایی برای تحلیل مسائل و ارائه راهکار
رستمی با تأکید بر اهمیت اندیشکده‌ها در تحلیل مسائل کشور گفت: اندیشکده‌ها می‌توانند موضوعات مهم را در مجامع علمی به بحث و اندیشه بگذارند، مشکلات را شناسایی کنند و در بهترین حالت، راهکارهایی عملی و راهنما ارائه دهند. این تجربه در دنیا، به ویژه در کشورهایی که دانشگاه‌ها در خدمت حکمرانی هستند، بسیار جدی اجرا می‌شود. ما اما که حکمرانی متفاوتی داریم، بیش از پیش نیازمند هستیم ظرفیت‌های علمی کشور را در خدمت اهداف حرکت جامعه قرار دهیم.
ظرفیت‌های غنی ایران در منابع و نیروی انسانی
رستمی با اشاره به منابع طبیعی و انسانی ایران گفت: کشور ما دارای منابع غنی نفت، گاز، منابع معدنی و موقعیت استراتژیک است و از همه مهم‌تر، نیروی انسانی ارزشمندی دارد. بیش از ۱۷ میلیون فارغ‌التحصیل دانشگاهی امروز در کشور حضور دارند، در حالی که پیش از انقلاب، جمعیت دانشگاهی ما بسیار محدود بود و بسیاری از رشته‌ها حتی در مقاطع کارشناسی نیاز به اعزام دانشجو به خارج داشتند.
وی افزود: حالا این سرمایه‌های علمی و انسانی باید در خدمت حکمرانی و توسعه کشور قرار گیرد. منظور ما از حکمرانی صرفاً خدمت به رهبری، دولت یا مجلس نیست، بلکه به معنی استفاده هوشمندانه از منابع کشور برای رسیدن به اهداف جامعه است.
مسائل واقعی کشور و ضرورت اندیشکده‌ها
رستمی با اشاره به چالش‌های واقعی کشور ادامه داد: مسائل ما واقعی و عینی هستند؛ از مذاکرات بین‌المللی و فشارهای خارجی گرفته تا مسائل پیرامونی مثل وضعیت افغانستان، طالبان، آذربایجان و ترانزیت منابع. این مسائل نشان می‌دهد که جریان علمی کشور باید فعالانه در حل مسائل اجتماعی و سیاسی نقش داشته باشد و اندیشکده‌ها می‌توانند چنین فضایی ایجاد کنند.
نمونه‌ای از چالش اخلاقی و علمی نخبگان ایرانی
رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها یک نمونه ملموس از چالش‌های اخلاقی و علمی را بیان کرد و گفت: یک دانشجوی نخبه ایرانی که در دانشگاه آمریکا مشغول تحصیل دکترا بود، با من تماس گرفت و پرسید شرعاً چه تکلیفی دارد وقتی پایان‌نامه‌اش بخشی از پروژه‌ای برای تولید سلاح لیزری برای آمریکا شده است؛ سلاحی که ممکن بود در دست جنایتکارانی قرار گیرد که در غزه کودکان را هدف می‌گیرند. این نمونه نشان می‌دهد ظرفیت علمی و نخبگان کشور باید در مسیر درست و اخلاق‌محور هدایت شود.
اندیشکده‌ها؛ بستری برای انسجام اجتماعی و علمی
رستمی در ادامه سخنان خود تأکید کرد: اندیشکده‌های علمی می‌توانند فضایی برای تحلیل مسائل واقعی کشور، بحث آزاد، ارائه راهکارهای عملی و هدایت ظرفیت‌های علمی و انسانی در مسیر اهداف اجتماعی و حکمرانی فراهم کنند. این همان موضوع اصلی اندیشکده «انسجام اجتماعی» است که تلاش می‌کند اعتماد و تعامل بین جریان علمی و جامعه را تقویت کند.
اندیشکده‌ها؛ راهبری علمی در خدمت مسئولیت اجتماعی و حکمرانی
رستمی با تأکید بر نقش جریان علمی در حل مسائل کشور گفت: جریان مدیریت علم بخشی از مدیریت جامعه است. حتی دانشجویی که وارد دانشگاه می‌شود، می‌تواند بخشی از ابزار حکمرانی باشد؛ یا به جای تقویت قدرت و اهداف ملی، در مسیرهای نامطلوب قرار گیرد. نمونه آن دانشجویی است که فارغ‌التحصیل ایرانی و مسلمان است؛ اما در فرآیند تولید سلاح برای دیگر کشورها نقش ایفا می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد جریان علمی ما چقدر در حل مسائل واقعی کشور فعال است و کجاها نیازمند تقویت هستیم.
وی افزود: اندیشکده‌ها بخشی از ظرفیت علمی کشور را آزاد می‌کنند تا فارغ از فرآیندهای موجود و محدودیت‌های سازمانی، موضوعات مهم را مورد بررسی قرار دهند و خروجی آن‌ها به صورت نقد وضعیت موجود یا ارائه راهکار به سیاست‌گذاران، قانون‌گذاران و مجریان منتقل شود.
جهاد دانشگاهی و نقش واسطه‌ای اندیشکده‌ها
رستمی با اشاره به تجربه جهاد دانشگاهی توضیح داد: هدف اندیشکده‌ها این است که از اسارت ساختارهای سازمانی جلوگیری کنند و جریان علمی فارغ از چارچوب‌ها، با آزادی فکر و استقلال عمل، به گفتگو بپردازد. جهاد دانشگاهی نیز می‌تواند جای خالی جریان‌های دانشگاهی در ایفای مسئولیت انقلابی را پر کند و حلقه واسطه‌ای میان ظرفیت‌های علمی و نیازهای کشور باشد.
وی افزود: ما از مرکز هم‌اندیشی استادان در نهاد خواسته‌ایم که تأسیس اندیشکده‌ها را دنبال کنند. این اندیشکده‌ها باید حتی از محدوده یک مجموعه علمی فراتر بروند و استادان و پژوهشگران از دانشگاه‌ها و مراکز مختلف بتوانند پیرامون موضوعات مرتبط با هم به گفتگو و ارائه راهکار بپردازند. به عنوان مثال در حوزه مدیریت منابع آب، با وجود دانشکده‌ها و رشته‌های مرتبط، ظرفیت علمی کشور باید در سیاست‌گذاری و حل بحران‌ها اثرگذار باشد و صدای آن شنیده شود.
انسجام اجتماعی و همبستگی؛ آموزه‌های دینی و علمی
رستمی درباره اهمیت انسجام اجتماعی و اتحاد میان افراد تأکید کرد؛ بحث انسجام اجتماعی و اتحاد یکی از موضوعات مهم است. در ادبیات دینی ما آیات و روایات فراوانی وجود دارد، از جمله «علیکم بالجماعه، ایاکم الفرقة»؛ یعنی با جامعه باشید و از تفرقه پرهیز کنید، زیرا جدا شدن از جامعه به زیان فرد است. همان‌طور که گرگ، حیوانی را که از گله جدا می‌شود، هدف قرار می‌دهد، انسان نیز اگر از جامعه جدا شود، تحت تأثیر جریان‌های منفی قرار می‌گیرد.
وی افزود: از منظر دینی، مؤمنان بر محور رهبری و پیامبر (ص) با یکدیگر همراه هستند و این انسجام، پایه توانمندی اجتماعی و اثرگذاری علمی کشور است. اندیشکده‌ها می‌توانند این همبستگی را در فضای علمی و پژوهشی تقویت کنند و مسیر تعامل میان دانشگاه، جامعه و سیاست‌گذاری را هموار سازند.
انسجام و وحدت؛ پشتوانه ملی در مواجهه با تهدیدات
رستمی با تأکید بر اهمیت انسجام و وحدت ملی گفت: موضوع انسجام و اتحاد بسیار مهم است، اما طبیعتاً وحدت بدون تعیین موضوعات مشخص امکان‌پذیر نیست. در جریان جنگ، شاهد بودیم که طیف‌های مختلف جامعه—از نیروهای انقلابی تا کسانی که به سیاست کاری نداشتند—در دفاع از کشور، نیروهای نظامی و تمامیت ارضی، کنار هم ایستادند. حتی دانشجویانی که قبلاً با بسیجیان اختلاف داشتند، در این موضوع کنار آمدند و علیه دشمن مشترک متحد شدند.
وی افزود: این تجربه نشان داد که وحدت ملی اثرگذار است و در مقابل طراحی‌هایی که برای تفرقه در کشور انجام می‌شود، می‌تواند کشور را مستحکم کند. اکنون این موضوع در صدر برنامه‌ها قرار دارد؛ هم دولت و هم رهبری بر آن تأکید دارند و انسجام اجتماعی به یک مسئله حیاتی، کاربردی و معطوف به طراحی دشمن تبدیل شده است.
چالش‌های تفرقه‌آفرینی دشمنان و نقش علمی کشور
رستمی با اشاره به تلاش دشمنان برای تشدید شکاف‌های اجتماعی توضیح داد: برخلاف جوامع غرب که طولانی‌ترین و خونین‌ترین جنگ‌های قومی را تجربه کرده‌اند، دشمنان کشور ما با بهره‌گیری از اختلاف‌های زبانی، مذهبی، منطقه‌ای و قومیتی تلاش می‌کنند کشور مقتدر و توانمند ایران را تجزیه کنند. اندیشکده‌ها می‌توانند با ایفای نقش علمی و پژوهشی، در مقابله با این تهدیدات کمک کنند و ظرفیت‌های کشور را در مسیر تقویت انسجام اجتماعی هدایت نمایند.
وظیفه اندیشکده‌ها؛ تمرکز بر ماموریت اصلی و اثرگذاری
رستمی تصریح کرد: اندیشکده باید به رسالت اصلی خود پایبند باشد و کار ویژه‌ای که مختص اندیشکده است را انجام دهد. گاهی ما تمایل داریم در هر حوزه‌ای ورود کنیم، اما موفقیت واقعی در تمرکز بر مسئولیت اصلی اندیشکده و اجرای آن با دقت و اثربخشی است. این تمرکز باعث جریان‌سازی، اثرگذاری و استفاده بهینه از ظرفیت‌های جهاد دانشگاهی خواهد شد. انعکاس فعالیت‌های علمی و پژوهشی از طریق خبرگزاری‌ها نیز می‌تواند به تقویت نقش اندیشکده‌ها و تعیین‌کنندگی آن‌ها در حل مسائل کشور کمک کند.