به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده، نوجوانان در دوره‌ای از زندگی هستند که کنجکاوی و پرسش‌گری آن‌ها افزایش می‌یابد. این پرسش‌ها می‌توانند از موضوعات ساده تا مسائل پیچیده و حتی حساس، مانند مسائل جنسی، فلسفی یا علمی، متغیر باشند. وقتی والدین یا بزرگسالان جواب این سوالات را نمی‌دانند، ممکن است احساس ناکافی بودن کنند، اما این موقعیت می‌تواند فرصتی برای یادگیری مشترک و تقویت رابطه باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که نحوه پاسخ‌گویی والدین به سوالات نوجوانان، تأثیر مستقیمی بر اعتماد و ارتباط عاطفی آن‌ها دارد.

وقتی نوجوان سؤال می‌پرسد و ما پاسخش را نمی‌دانیم، بهترین واکنش صادق‌بودن دربارهٔ «نمی‌دانم» و استفاده از آن فرصت برای الگوسازی یادگیری مشترک است. با به‌کارگیری شیوه‌هایی مانند گوش دادن فعال، بازسازی پرسش به شکل مثبت، و مشارکت در جستجوی پاسخ، می‌توان اعتماد نوجوان را تقویت و مهارت‌های پژوهش و تفکر انتقادی او را پرورش داد.
بر اساس منابع بررسی‌شده، چند روش کلیدی برای مدیریت این موقعیت پیشنهاد می‌شود:

شنوندهٔ فعال باشید

گوشی یا تلویزیون را کنار بگذارید و حالت رو در رویی برقرار کنید. گفته‌های نوجوان را با جملاتی مثل «پس تو می‌گی...» بازگو کنید تا مطمئن شوید درست فهمیده‌اید. ارتباط چشمی، تکان سر و حالت چهرهٔ کنجکاو نشان دهید.

شنیدن فعال به نوجوان احساس ارزشمندی و درک‌شدن می‌دهد و او را به بیان جزئیات بیشتر تشویق می‌کند.

بازتاب‌دهی (Mirroring)

این روش شامل بازتاب سوال نوجوان به شکلی است که نشان دهد شما به احساسات و نیازهای او توجه دارید. مثلاً اگر نوجوان بپرسد "چرا پدربزرگ مرد، یا وقتی مرد کجا رفت؟ "، می‌توانید بگویید "می‌خواهی بدانی پدربزرگ بعد از مرگ کجا رفت. حتماً خیلی دلت برایش تنگ شده. " این روش نه‌تنها زمان برای فکر کردن به شما می‌دهد، بلکه به شما کمک می‌کند بفهمید آیا نوجوان واقعاً به دنبال جواب است یا فقط در حال بیان احساساتش است. این تکنیک به حفظ ارتباط عاطفی کمک می‌کند.

بازسازی و جهت‌دهی پرسش/ تبدیل پرسش منفی به مثبت

اگر نوجوان سوالش را دوباره مطرح کرد، می‌توانید دوباره از روش بازتاب‌دهی استفاده کنید تا ببینید آیا او آماده شنیدن جواب است یا هنوز در حال پردازش است. این روش به ویژه برای سوالات حساس توصیه می‌شود.

به‌جای «چرا این رو متوجه نشدی؟»، بپرسید «چه کمکی می‌تونم بکنم تا بهتر بفهمی؟»
پرسش‌هایی بپرسید که نوجوان را به ارائهٔ راه‌حل یا ایده تشویق ‌کند: «اگر خودت می‌دونستی، چه جوابی می‌دادی؟»

بازسازی پرسش، نوجوان را از حالت دفاعی خارج و او را به مشارکت فعال در گفتگو فرا ‌می‌دارد.

پاسخ‌گویی مناسب و اعتراف به ندانستن

وقتی آماده هستید، پاسخی مناسب با سن و سطح درک نوجوان ارائه دهید. اگر جواب را نمی‌دانید، بهتر است صادق باشید و بگویید "نمی‌دانم، اما می‌توانیم با هم پاسخ را پیدا کنیم. "

این رویکرد اعتماد را حفظ می‌کند و نشان می‌دهد که یادگیری یک فرآیند مشترک است. مثلاً می‌توانید با هم کتاب بخوانید یا در اینترنت جستجو کنید. تحقیقات نشان می‌دهد که صادق بودن در این موقعیت‌ها، به خصوص برای نوجوانان که به دنبال صداقت در بزرگسالان هستند، بسیار مهم است.

چرا صادق‌بودن مهم است

اعتراف والدین به ندانستن، الگویی از صداقت و فروتنی برای نوجوان ایجاد می‌کند. این اقدام نشان می‌دهد که پرسش نوجوان مهم است و والدین به سؤال او احترام می‌گذارند.

«این سؤال خیلی خوبه. فعلاً جوابش رو بلد نیستم ولی مشتاقم بیشتر بدونم.»

تشویق به استقلال و یادگیری مشترک

تحقیقات نشان می‌دهد که دخالت بیش از حد والدین می‌تواند توسعه رفتاری و استقلال کودکان را مختل کند. در این راستا، وقتی جواب را نمی‌دانید، می‌توانید نوجوان را تشویق کنید که خودش راه‌حل را جستجو کند. مثلاً بگویید "این سوال خوبی است. فکر می‌کنی چطور می‌توانی این را پیگیری کنی؟ " این روش نه‌تنها مهارت‌های حل مسئله را در نوجوان تقویت می‌کند، بلکه رابطه‌ای مبتنی بر همکاری ایجاد می‌کند

این فرایند، مهارت‌های تفکر انتقادی، جستجوگری، و عزت نفس نوجوان را تقویت می‌کند و نشان می‌دهد «نمی‌دانم» نقاط شروع یک مسیر یادگیری است.

بابا و مامان هیچ‌چیز بلد نیستند

وقتی نمی‌دانید، بگویید نمی‌دانم؛ نگران نباشید که فرزندتان تصور کند «بابا و مامان هیچ‌چیز بلد نیستند».
در واقع، اعتراف صادقانه به ندانستن، نه تنها نشانهٔ ضعف نیست، بلکه فرصتی برای الگوسازی رفتاری ارزشمند برای نوجوان است. والدینی که شجاعت دارند بپذیرند پاسخ برخی پرسش‌ها را نمی‌دانند، به فرزندان خود می‌آموزند که ندانستن بخشی طبیعی از فرایند یادگیری است.

نوجوانان در سنی هستند که دقت و صداقت در رفتار والدین را با حساسیت رصد می‌کنند. پنهان‌کاری، طفره‌رفتن یا ارائهٔ پاسخ‌های نادرست از سوی والدین، اعتماد فرزند را کاهش می‌دهد و ممکن است او را نسبت به اعتبار و شایستگی گفت‌وگو با والدین مردد کند. در مقابل، زمانی که والدین با آرامش می‌گویند:

«نمی‌دانم، ولی می‌توانیم با هم دنبال جوابش بگردیم»،
پیامی روشن منتقل می‌کنند: جست‌وجوی حقیقت ارزشمندتر از تظاهر به دانایی است.

این رویکرد، نوجوان را به فردی می‌آموزد که در مواجهه با ابهام، دچار اضطراب یا انفعال نمی‌شود، بلکه مسئولانه مسیر تحقیق، گفت‌وگو و یادگیری را پی می‌گیرد. در نهایت، «نمی‌دانم» گفتنِ آگاهانه، نشانهٔ بلوغ فکری و احترام به عقلانیت نوجوان است، نه ضعف در نقش والدگری.