به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده، یکشنبه چهارم آبان مصادف است با هفدهمین سالروز وفات طاهره صفارزاده؛ بانویی که تنها ترجمه دوزبانه قرآن را ارائه داد و علاوه بر این که از نخستین شاعران فلسطین در دهه ۵۰ به شمار می رفت، در وصف امام زمان(عج) یکی از بهترین شعرها را سرود.

طاهره صفارزاده در سال ۱۳۱۵ در شهر سیرجان دیده به جهان گشود. در ۶ سالگی تجوید و قرائت قرآن را در مکتب محل آموخت. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در کرمان گذرانید. در امتحان ورودی دانشگاه در رشته های حقوق، زبان و ادبیات فارسی و زبان و ادبیات انگلیسی قبول شد و در زبان و ادبیات انگلیسی لیسانس گرفت. او برای ادامه تحصیل به انگلستان و سپس به آمریکا رفت. در دانشگاه آیوا، هم در گروه نویسندگان بین‌المللی پذیرفته شد و هم به کسب درجه MFA نائل گردید؛ درجه‌ای مستقل که به نویسندگان و هنرمندانی اعطا می شود که قصد تدریس در دانشگاه را داشته باشند و نویسندگان به جای محفوظات و تاریخ ادبیات به آموختن نقد به صورت تئوری و عملی و انجام پروژه‌های ادبی متنوع به مطالعات وسیع درباره آثار نویسندگان و شاعران می‌پردازند.

او نخستین شعر خود را با عنوان بینوا و زمستان در ۱۳ سالگی و در سال ۱۳۲۸ سرود و نخستین جایزه خود را که یک جلد دیوان جامی بود، در سال چهارم دبیرستان به پیشنهاد محمدابراهیم باستانی پاریزی که آن زمان از دبیران دبیرستان بهمنیار بود، از رئیس آموزش و پرورش استان دریافت کرد.

«طاهره صفارزاده»؛ خادم‌القرآنی که از آرمان فلسطین دفاع کرد

صفارزاده به دنیای سینما هم وارد شد و دو فیلم کوتاه ساخت. در سال ۱۳۴۹ به استخدام دانشگاه ملی (شهید بهشتی) درآمد اما از آنجا که اشعارش مورد پسند حکومت شاه نبود، در سال ۱۳۵۵ به جرم سرودن شعر مقاومت دینی و امضا نکردن برگه عضویت اجباری در حزب رستاخیز، از دانشگاه اخراج شد.

در سال ۱۳۵۶ کانون فرهنگی هنری نهضت اسلامی را به کمک نویسندگان سرشناس مسلمان تاسیس کرد که بعدها به حوزه اندیشه و هنر اسلامی و حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی تغییر نام داد. زمانی که او عهده دار ریاست آن بود، توانست حدود ۳۰۰ هنرجو در رشته های سینما، عکاسی، تئاتر، نقاشی، گرافیک، شعر و داستان را تربیت کند که تقریبا هر یک از آنان چهره ها و مسئولان فرهنگی و هنری انقلاب اسلامی شدند.

پیشنهاد تاسیس مرکز ترجمه قرآن به زبان های خارجی و انجمن قلم از دیگر فعالیت های او بود. تنها ترجمه دوزبانه قرآن را می توان مهمترین یادگار این بانوی پژوهشگر دانست؛ قرآن حکیم که حاصل ۲۷ سال مطالعه قرآن مجید بود و ضمن آموختن زبان عربی و تحقیق و یادداشت‌برداری از تفاسیر و منابع قرآنی به ترجمه کلام الهی پرداخت.

استاد صفارزاده در فستیوال بین المللی داکا در سال ۱۳۶۷ ایشان به عنوان یکی از پنج عضو بنیانگذار کمیته ترجمه آسیا برگزیده شد؛ در سال ۱۳۷۱ از سوی وزارت فرهنگ و آموزش عالی استاد نمونه اعلام گردید و در سال ۱۳۸۰ پس از انتشار ترجمه قرآن حکیم، از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در هشتمین دوره به افتخار عنوان خادم‌القرآن در حوزه پژوهش نائل شد.

بیش از ۱۴ مجموعه شعر و ۱۰ کتاب ترجمه یا نقد ترجمه در زمینه های ادبیات، علوم، علوم قرآنی و حدیث از این نویسنده پرتلاش منتشر شده و گزیده سروده های او به زبان های مختلف نیز ترجمه شده است.

صفّارزاده در سال ۲۰۰۶ همزمان با برپائی جشن روز جهانی زن‌، از سوی سازمان نویسندگان آفریقا و آسیا (Afro - Asian Writers' Organization) به عنوان شاعر مبارز و زن نخبه و دانشمند مسلمان برگزیده شد.

سرانجام طاهره صفارزاده در چهارم آبان سال ۱۳۸۷ پس از یک دوره بیماری در سن ۷۲ سالگی درگذشت و در امامزاده صالح تهران به خاک سپرده شد.

رهبر معظم انقلاب در پیامی به مناسبت درگذشت صفارزاده از او به عنوان بانوی فرزانه، نویسنده و شاعر خلاق یاد کرده و افزودند: خدمات این بانوی با ایمان به‌ویژه ترجمه‌ ماندگار قرآن کریم، حسنات او را در پیشگاه حضرت حق سنگین خواهد کرد؛ ان‌شاءالله.

«طاهره صفارزاده»؛ خادم‌القرآنی که از آرمان فلسطین دفاع کرد

در صدو هفتاد و دومین شماره از ماهنامه خیمه که سال گذشته منتشر شد، به پاس بزرگداشت این بانوی اندیشمند و مترجم، ویژه نامه‌ای به منظور آشنایی با زوایای پیدا و پنهان زندگی صفارزاده منتشر شد و نظرات و دیدگاه های برخی شخصیت های علمی و فرهنگی درباره این شاعر و مترجم قرآن به چاپ رسید که در اینجا برخی نظرات را مرور می کنیم:

قرآن حکیم؛ ترجمه‌ای بسیار شیوا

بهاءالدین خرمشاهی پژوهشگر و مترجم قرآن گفت: ترجمه سه زبانه قرآن حکیم طاهر صفارزاده، ترجمه ای است که متن عربی با ترجمه فارسی و انگلیسی همراه است. این اثر حاصل ۳۰ سال مطالعه و پژوهش صفارزاده در مورد قواعد و فنون اصولی ترجمه متون عربی و انگلیسی و همچنین مطالعه تفاسیر قرآن و منابع اسلامی است.

وی افزود: کار صفارزاده یک ترجمه صرف نیست؛ بلکه پژوهشی در ترجمه محسوب می شود. ترجمه ایشان در برخی موارد شاعرانه و زیباست و تسلط بالای صفارزاده به زبان و ادبیات فارسی از نقاط قوت دیگر این اثر است. ترجمه وی به سبب همراهی با تفسیر و توضیحات، هم برای عوام و هم برای مخاطبان خاص قابل فهم است.

خرمشاهی اضافه کرد: از سوی دیگر ترجمه قرآن صفارزاده از پشتوانه علمی بالایی برخوردار است و مترجم، دقت بالایی برای روان بودن و استفاده از ظرایف ادبی به خرج داده است. ترجمه قرآن صفارزاده جزو ۲۰ ترجمه برتر است و ترجمه ای بسیار شیوا و مفهوم است ولی از اشکال مبرا نیست.

قرآن حکیم؛ ترجمه‌ای ماندگار که ناشناخته مانده است

حسن بلخاری عضو پیوسته فرهنگستان هنر ایران درباره قرآن حکیم گفت: در ترجمه قرآن نباید لفظ را به لفظ ترجمه کرد؛ بلکه باید به میدان معنا راه پیدا کنیم و در آن حوزه است که باید ترجمه انجام شود. مرحومه صفارزاده در کتاب ترجمه مفاهیم بنیادین قرآن، این مساله را درنظر گرفته و سپس ۱۱ ترجمه را درکنار هم قرار داده و ثابت کرده که بسیاری از ترجمه ها غلط هستند. ترجمه صفارزاده در زمانه ما ترجمه ای ماندگار است که کمتر به آن توجه شده و ناشناخته مانده است.

یکی از بهترین ترجمه های قرآن

چیستا یثربی نویسنده و کارگردان تئاتر نیز اظهار داشت: بزرگ‌ترین کار صفارزاده که نامش را در ادبیات جهان جاودانه کرده، ترجمه قرآن مجید بوده است. او با روح شاعرانه یک زن، یک محقق و انسانی جهان‌شمول درهم‌آمیخته بود و به اعتقاد من، ترجمه او یکی از بهترین ترجمه‌های قرآن کریم است. او یکی از استثناهای تاریخ زنان ادیب ایران است که همیشه بر تارک درخت ادبیات این مرز و بوم می‌درخشد.

شخصیتی قرآنی که به نهج البلاغه هم پرداخت

محسن مومنی شریف رئیس پیشین حوزه هنری گفت: او شاعری پیشرو بود که تحولی مهم در ادبیات دینی را رقم زد. خانم صفارزاده در در سال های پایانی عمرشان شخصیتی قرآنی پیدا کرده بودند و به شدت تحت تاثیر فضای قرآن بودند؛ حتی لحن و نحو قرآن را در اشعار اواخر عمر ایشان می بینید. همان زمان مشغول کار روی نهج البلاغه هم بودند.

شاعری که اشعارش ریشه در قرآن دارد

سیدعلی موسوی گرمارودی شاعر و استاد دانشگاه گفت: مجموعه سفر پنجم، اوج کمال شعری صفارزاده است. این کتاب با شعر سفر سلمان فارسی آغاز می شود که خود مجموعه ای بلند و از موفق ترین شعرهای این مجموعه است و مخاطب با مطالعه آن درمی یابد که در شعر سلمان فارسی سخن از قیام و برخاستن یک تن است اما به جای نام این شخص با صفتی عام یعنی دهبان شناسانده شده تا شمول بیشتری داشته باشد. صفارزاده در این شعر از ایدئولوژی ویژه ای در حوزه انقلاب ها برخوردار است که ریشه در قرآن و اسلام دارد.

به احترام امام خمینی(ره)

مرحوم سیدمحمود دعایی با بیان خاطره ای از دیدار طاهره صفارزاده با امام خمینی(ره) گفت: صفارزاده از من خواست برای او وقت دیداری با حضرت امام (ره) بگیرم؛ چرا که می گفت حالاتی به وی دست می دهد که دوست دارد درباره آن با یک مرجع تقلید دینی صحبت کند. من هم با مشورت مرحوم سید احمد خمینی قرار ملاقاتی گرفتم.

«طاهره صفارزاده»؛ خادم‌القرآنی که از آرمان فلسطین دفاع کرد

وی افزود: در روز موعود وقتی به دنبال صفارزاده رفتم، از من سوال کرد که «باید با چادر بیایم یا با حجاب کامل بدون چادر؟» من با شناختی که از حضرت امام داشتم، گفتم «بدون چادر هم می توانید تشریف بیاورید» و او این کار را کرد اما خاطرم هست زمانی که به جماران و نزدیکی منزل حضرت امام رسیدیم، صفارزاده چادرنمازش را از کیفش درآورد و گفت «به احترام حضرت امام با چادر به این مجلس می آیم».

مادر شاعران انقلاب

مصطفی محدثی خراسانی شاعر و استاد دانشگاه گفت: او بسیار سنتی، ریشه دار و اهل توسل و جاذبه های دین بود. علاوه بر این رفتارهای ایشان با دیگر شاعران انقلاب هم از جمله قیصر امین پور، سیدحسن حسینی و علیرضا قزوه را دیده بودم. همه، ایشان را به چشم مادری پیشرو نگاه می کردند. ایشان برای شاعران انقلاب و مذهبی، همچون مادر و یک تکیه گاه بود؛ خصوصا این که در راه اندازی حلقه های اولیه شعر انقلاب تاثیر داشت و آن جلسه ای که بعدها به جلسه شعر حوزه هنری تبدیل شد.

عرضه آموزه‌های دینی در قالب شعر

رضا اسماعیلی شاعر و منتقد ادبی گفت: او یک انسان برگزیده بود و شعرهایش بعد جهانی داشت. اکثر سروده هایش در مورد مردم ستم دیده و استعمارزده آمریکای لاتین بود. زمانی که کسی برای فسطین شعر نمی گفت، صفارزاده در این عرصه شعر می سرود.

وی افزود: او اسلام را به عنوان دینی سازنده و انسان ساز مطرح می کرد و بسیاری از شخصیت های دینی در شعر صفارزاده حضور ملموس دارند؛ مانند بلال حبشی و شخصیت هایی مثل حضرت زینب (س) و سلمان فارسی نمود بارز دارد. در واقع ایشان سعی کرده که با بیان و به تصویرکشیدن بزرگان دینی و شخصیت هایی که در تاریخ و فرهنگ اسلامی تاثیرگذار بودند، ارزش های انقلابی و آموزه های دینی و شعری خالص و ناب را عرضه کند.

شاعر زمانه و اهل مذهب یاران

عصمت زارعی نویسنده گفت: در اشعار صفارزاده علاوه بر اشعار عاشورایی می توان مفاهیم عاشورایی را در شعر مقاومت او دید؛ به گونه ای که جزو اولین شاعرانی به شمار می آید که مفاهیم اعتقادی را وارد شاعر اجتماعی می کنند. طاهره، شاعر زمانه اش بود که روح انقلابی تشیع بر جانش نشسته و به تعبیر خود اهل مذهب بیداران بود.

ظهور کن که منتظرت هستم

آرش شفاعی شاعر و روزنامه‌نگار گفت: صفارزاده چه در زندگی ادبی و چه در زندگی شخصی اش، نگرشی شیعی داشت و بر این مسیر استوار ماند. مفاهیم و معانی شیعی در شعر او همیشه حضور پررنگی دارد. مثلا شعر انتظار صفارزاده یکی از بهترین شعرهای مدرنی است که برای امام زمان (عج) سروده شده است.

همیشه منتظرت هستم/ بی آن که در رکود نشستن باشم/ همیشه منتظرت هستم/ چونان که من همیشه در راهم/ همیشه در حرکت هستم/ همیشه در مقابله/ تو ماه/ ستاره، خورشید/ همیشه هستی/ و می درخشی از بدر/ و می رسی از کعبه/ و کوفه همین تهران است/ که بار اول می آیی/ و ذوالفقار را باز می کنی/ و ظلم را می بندی/ همیشه منتظرت هستم/ ای عدل وعده داده شده/ این کوچه/ این خیابان/ این تاریخ/ خطی از انتظار تو را دارد/ و خسته است/ و ناظری/ توی می دانی/ ظهور کن/ ظهور کن که منتظرت هستم/ ظهور کن که منتظرت هستم.