به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛ به نقل از ستاد نانو، کم‌خونی فقر آهن یکی از گسترده‌ترین اختلالات تغذیه‌ای و خونی در جهان به‌شمار می‌رود؛ به‌طوری‌که بنا بر گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیش از دو میلیارد نفر در سراسر دنیا از درجاتی از کمبود آهن رنج می‌برند. این بیماری نه‌تنها در کشورهای در حال توسعه، بلکه در جوامع صنعتی نیز به‌ویژه در میان زنان باردار، کودکان، بیماران کلیوی و افرادی که جراحی‌های سنگین یا شیمی‌درمانی را تجربه کرده‌اند، شایع است.
آهن از عناصر حیاتی بدن محسوب می‌شود که در ساخت سلول‌های قرمز خون در مغز استخوان نقش اساسی دارد. هموگلوبین – مولکولی که اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌ها منتقل می‌کند – بدون وجود آهن قادر به انجام وظیفه خود نیست. همچنین آهن در ترکیب میوگلوبین عضلات، ذخیره و مصرف اکسیژن را در فعالیت‌های بدنی کنترل می‌کند. از این‌رو، کمبود آهن می‌تواند به خستگی مزمن، ضعف عضلانی، رنگ‌پریدگی، تنگی نفس، کاهش تمرکز و در موارد حادتر به اختلال عملکرد قلب و مغز منجر شود.
محدودیت‌های درمان‌های سنتی آهن
برای درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن، سه مسیر درمانی اصلی وجود دارد: مصرف آهن خوراکی، تزریق آهن داخل‌وریدی، و در موارد خاص، انتقال خون. با وجود اینکه درمان خوراکی به‌عنوان روش متداول شناخته می‌شود، اما کارایی آن در بسیاری از بیماران محدود است. جذب آهن در دستگاه گوارش به‌طور طبیعی پایین است و در حضور برخی ترکیبات غذایی مانند فیتات‌ها یا تانن‌ها، حتی کمتر نیز می‌شود. از سوی دیگر، عوارض گوارشی نظیر تهوع، دل‌درد، یبوست یا سیاه‌شدن مدفوع باعث می‌شود بیماران از ادامه مصرف خودداری کنند.
در مقابل، تزریق خون که گاهی برای رفع فوری کم‌خونی به‌کار می‌رود، اگرچه تأثیر سریع‌تری دارد، اما با خطراتی مانند انتقال بیماری‌های عفونی، واکنش‌های ایمنی و هزینه‌های بالا همراه است. بنابراین، در بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن – به‌ویژه بیماران کلیوی یا مبتلایان به التهاب مزمن روده – استفاده از فرمولاسیون‌های آهن داخل‌وریدی راه‌حلی مطمئن، سریع و کارآمد به‌شمار می‌رود.
فریک‌کربوکسی‌مالتوز؛ فناوری نوین در دارورسانی آهن
محصول جدید شرکت «نفس زیست فارمد» با نام فریک‌کربوکسی‌مالتوز (Ferric Carboxymaltose)، از نسل جدید داروهای کمپلکس آهن داخل‌وریدی است که در سال‌های اخیر به‌عنوان مؤثرترین درمان کم‌خونی فقر آهن در دنیا شناخته شده است. در این ترکیب، یون‌های آهن سه‌ظرفیتی (Fe³⁺) درون شبکه‌ای از پلی‌مالتوز پایدار قرار گرفته‌اند که مانع آزادسازی ناگهانی آهن و بروز عوارض جانبی می‌شود.
برخلاف ترکیبات قدیمی‌تر مانند آهن‌دکستران یا گلوکونات آهن، فریک‌کربوکسی‌مالتوز دارای پایداری کلوئیدی بالا و رهایش کنترل‌شده است. این ویژگی سبب می‌شود که آهن به‌صورت تدریجی در بافت‌ها آزاد و در مغز استخوان برای ساخت هموگلوبین مصرف شود. همچنین، به‌دلیل وجود پوشش پلیمری پایدار، احتمال واکنش‌های آلرژیک، افت فشار خون یا تجمع آهن در اندام‌ها به‌شدت کاهش یافته است.
یکی از مزیت‌های مهم این دارو، امکان تزریق مقدار بالایی از آهن در یک نوبت (تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم) بدون بروز عوارض جدی است. این ویژگی، تعداد جلسات تزریق را کاهش داده و نیاز به مراجعه مکرر بیماران به مراکز درمانی را از میان می‌برد؛ امری که به‌ویژه برای بیماران کلیوی یا افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن التهابی اهمیت فراوان دارد.
برتری‌های بالینی و اقتصادی
از دیدگاه بالینی، فریک‌کربوکسی‌مالتوز با افزایش سریع سطح هموگلوبین و فریتین سرم، موجب بازسازی سریع ذخایر آهن بدن می‌شود. پژوهش‌های بالینی متعدد نشان داده‌اند که بیماران پس از تزریق این دارو، طی دو تا سه هفته شاهد بهبود علائم کم‌خونی، افزایش انرژی، بهبود تمرکز ذهنی و بازگشت به فعالیت‌های روزمره هستند.
از نظر اقتصادی نیز، تولید این دارو در داخل کشور گامی مؤثر در جهت کاهش وابستگی دارویی و صرفه‌جویی ارزی به‌شمار می‌رود. با بومی‌سازی فرآیند سنتز کمپلکس‌های آهن‌مالتوز و کنترل دقیق پارامترهای پایداری و زیست‌دسترس‌پذیری، شرکت نفس زیست فارمد موفق شده محصولی با کیفیت قابل رقابت با نمونه‌های خارجی و قیمتی به‌مراتب کمتر ارائه کند. این موضوع نه‌تنها هزینه درمان بیماران را کاهش می‌دهد، بلکه زمینه صادرات داروی ایرانی به بازارهای منطقه‌ای را نیز فراهم می‌سازد.
ایمنی و سازگاری دارویی
یکی از دغدغه‌های اصلی پزشکان در تجویز داروهای آهن وریدی، واکنش‌های حساسیتی یا خطر افزایش آهن آزاد در بدن است. در فریک‌کربوکسی‌مالتوز، ساختار پلیمری پایدار مانع از آزادسازی سریع یون آهن و در نتیجه، کاهش استرس اکسیداتیو در سلول‌های خونی می‌شود. همین ویژگی سبب شده است که این دارو در فهرست داروهای ایمن برای بیماران کلیوی، بیماران سرطانی تحت شیمی‌درمانی و زنان باردار قرار گیرد.
علاوه بر این، برخلاف مکمل‌های خوراکی که ممکن است با داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا مهارکننده‌های پمپ پروتون تداخل داشته باشند، فریک‌کربوکسی‌مالتوز فاقد تداخل دارویی قابل توجه است و می‌تواند هم‌زمان با سایر داروهای درمانی تجویز شود.
گامی در مسیر توسعه فناوری دارویی کشور
فریک‌کربوکسی‌مالتوز تولیدشده توسط شرکت نفس زیست فارمد نماد پیشرفت علمی و فناورانه در حوزه داروسازی پیشرفته ایران است. بهره‌گیری از دانش نانو و فناوری‌های نوین فرمولاسیون در ساخت این دارو، نشان از توان فنی متخصصان داخلی در دستیابی به استانداردهای جهانی دارد.
در کنار تلاش‌های تیم تحقیقاتی نفس زیست فارمد، طرح رینکست نیز در مسیر توسعه و تجاری‌سازی این محصول نقش حمایتی مؤثری ایفا کرده است؛ طرحی ملی که مأموریت آن پشتیبانی از شرکت‌های نوآور برای رساندن ایده‌های فناورانه به مرحله تولید صنعتی و ورود به بازارهای بین‌المللی است.