به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛ عصمت علی آبادی: امروز سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) است. ایشان به عنوان برترین بانوی جهان اسلام، با ساده‌زیستی، معرفت توحیدی و همراهی در مسیر ولایت، الگویی جاودانه برای حق‌طلبان و عدالت‌خواهان تاریخ به شمار می‌رود. منزلت فاطمی، جلوه‌ای از پیوند عقل، عشق و عبودیت در نظام الهی است؛ میراثی که امروز نیز در اندیشه و رفتار مؤمنان جاری است. بر همین اساس برای آشنایی بیشتر با سبک زندگی فاطمی با حجت الاسلام علی حسنلو استاد حوزه علمیه به گفتگو پرداختیم که حاصل آن در ادامه تقدیم مخاطبان می‌شود:
مبانی توحیدی در سبک زندگی حضرت زهرا (س) بر چه اصولی استوار است و چه نسبتی با تربیت دینی در خانواده دارد؟
مبانی توحیدی در سبک زندگی حضرت زهرا (س) در چند اصل کلیدی استوار است که هر یک نسبت مستقیم با تربیت دینی در خانواده دارد یکی از محورها محوریت عبودیت در همه شئون زندگی است. در منظومه فکری حضرت زهرا (س)، توحید صرفاً اعتقاد ذهنی نیست بلکه راه و روش زندگی است. آن حضرت با تکیه بر اصل إیّاک نعبد و إیّاک نستعین، نشان داد که تمام روابط خانوادگی باید در مدار بندگی خدا تنظیم شود. در نگاه ایشان، اطاعت از همسر، تربیت فرزند، انفاق، سکوت یا سخن گفتن برای خدا معنا پیدا می‌کند.
توحید در محبت و محور وحدت عاطفی خانواده از دیگر محورها در سبک زندگی حضرت زهرا (س) است. حضرت زهرا (س) محبت را از جنس توحید می‌دید؛ یعنی محبت خالصی که ریشه در حب خدا دارد. عاطفه مادرانه، همسری، و فرزندی ایشان جلوه‌ای از محبت الهی و نه احساس صرفاً طبیعی است. از این منظر، خانواده موحد، خانواده‌ای است که محبت در آن شعاعی از محبت خداوند باشد. همچنین قناعت و ساده‌زیستی به عنوان نمود توحید عملی از دیگر محورها به شمار می‌رود به گونه‌ای که در سیره فاطمی، زهد و قناعت نه از فقر ظاهری بلکه از غنای قلبی ناشی از ایمان به غنای مطلق خداست. این نگرش، فرزندان را در تربیتی خدا محور و مقاوم در برابر تجمل‌گرایی می‌پرورد.
مسئولیت‌پذیری دینی درون خانه به مثابه میدان بندگی نیز از دیگر محورها است طوری که حضرت زهرا (س) خانه را محل عبادت، تعلیم، و تربیت می‌دانست. سیره ایشان با حسن انتخاب در گفتار، رعایت نظم، تغذیه سالم و رفتار اخلاقی نسبت به علی (ع) و فرزندان، نشان می‌دهد که تربیت دینی از درون خانه آغاز می‌شود زیرا خانه نخستین مدرس توحید است. دیگر اینکه رابطه عقل و قلب در تربیت توحیدی و عبادت اجتماعی و بعد توحیدی مسئولیت عمومی از محورهای سبک زندگی حضرت است از نگاه فاطمی، ایمان عاقلانه و محبت عارفانه دو ستون تربیت دینی‌اند. تعلیم فرزندان بر پایه معرفت به خدا و محبت به اهل‌بیت، انسجام معنوی خانواده را تأمین می‌کند. حضرت زهرا (س) حتی در دفاع از ولایت، نگاه عبادی داشت؛ یعنی حضور اجتماعی برای خدا. چنین بینشی، آموزش غیرمستقیم به فرزندان و خانواده بود تا معیار عمل را رضای الهی بدانند، نه مصلحت‌طلبی را ترجیح دهند.
مهم‌ترین شاخصهای زندگی ساده و کرامت‌محور در سیره فاطمی چیست و چگونه در رفتار روزمره ایشان تجلی یافته است؟
زندگی ساده و کرامت‌محور در سیره فاطمی، نه به معنای فقر ظاهری یا محرومیت، بلکه به معنای انتخاب آگاهانه سبک زیست بر مدار توحید، خویشتن‌داری، پاکدامنی و استغنای روحی است. در منظومه معرفتی حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، ساده‌زیستی محصول کمبود نیست، بلکه نتیجه ایمان عمیق به بی‌نیازی خداوند و پرهیز از اسارت در تعلقات مادی است. این نگرش، زندگی آن حضرت را به الگوی تمام‌عیار زیست مؤمنانه تبدیل کرد؛ زیستی که در آن کرامت انسانی بر هر نوع تجمل‌گرایی، مصرف‌زدگی و چشم‌داشت به دنیا مقدم است. شاخصهای این سبک زندگی را می‌توان در چند محور اساسی بررسی کرد.
نخستین شاخص، قناعت به اندازه نیاز و پرهیز از هرگونه اسراف و زیاده‌روی است. در گزارشهای تاریخی آمده است که حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها همواره خانه‌ای پاکیزه، ساده و بی‌پیرایه داشت. حتی زمانی که اندک وسیله‌ای در اختیار داشت، آن را به بهترین شکل سامان می‌داد. در روز ازدواج، جهیزیه‌ای که برای ایشان فراهم شد از ساده‌ترین وسایل تشکیل شده بود، اما همین جهیزیه با انتخابی آگاهانه و بر اساس معیارهای دینی تهیه شده بود تا نشان دهد که ارزش انسان به ظواهر زندگی وابسته نیست. ساده‌زیستی ایشان به معنای رنج نبود؛ بلکه به معنای داشتن به اندازه ضرورت و دل نبستن به غیر خدا بود. این نگرش، به خانواده آرامش، تمرکز و نورانیت می‌بخشید.
دومین شاخص، کرامت‌مداری در رفتار، گفتار و تعاملات خانوادگی است. حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها در زندگی مشترک با امیرالمؤمنین، هرگز از سختی‌های زندگی گلایه نکرد و همواره با خوش‌رویی، آرامش و احترام، فضای خانه را آکنده از کرامت می‌کرد. نقل شده است که هرگز در حضور امیرالمؤمنین، حتی در سخت‌ترین شرایط، سخنی تحقیرآمیز یا گله‌آمیز بر زبان نیاورد. این رفتار نشان می‌دهد که کرامت‌محوری در خانه پیش از آنکه یک رفتار فرهنگی باشد، یک باور توحیدی است: انسانی که خود را در محضر خدا میبیند، با مردم نیز با تکریم رفتار می‌کند. این اصل، بنیان خانواده فاطمی را از هر نوع تنش، دل‌آزاری و کدورت محافظت می‌کرد.
این شاخص چه نمودی در مسئله انفاق دارد؟
دیگر شاخص کرامت در انفاق و ایثار است یکی از جلوه‌های بزرگ کرامت فاطمی، ایثار در تنگدستی است. قرآن کریم در سوره دهر از رفتاری یاد می‌کند که ایشان و خانواده‌اش غذای خود را در سه شب متوالی به مسکین، یتیم و اسیر بخشیدند، در حالی که خود گرسنه ماندند. این اقدام نه از سر احساس، بلکه از منش توحیدی ناشی بود؛ زیرا حضرت زهرا (س) انفاق را معامله با خدا می‌دانست: إنما نطعمکم لوجه الله لا نُرید منکم جزاءً ولا شکوراً. این آیه عصاره تمام کرامت انسانی در سیرت فاطمی است؛ وارستگی کامل از منّت و خودنمایی، همراه با عشق خالص به خداوند است.
رضای آگاهانه در برابر سختی‌ها نیز از دیگر شاخص‌ها است حضرت زهرا (س) در برابر مشکلات و کمبودها، همواره ناشکری و گلایه را ناپسند می‌دانست. رضایت قلبی او از قضا و قدر الهی، کرامت روحی‌اش را تثبیت کرد. روزی پدر گرامی‌اش از او پرسید: دخترم! از وضع زندگی‌ات راضی هستی؟ فرمود: پدر جان، من از پروردگارم شرم دارم که چیزی بیش از مقدر او بخواهم. این پاسخ، خلاصه ایمان، عقل و کرامت است؛ تسلیم نه از ضعف، بلکه از بصیرت است. شاخصهای زیادی وجود دارد که مجالی برای بیان نیست.
*رابطه عاطفی و عقلانی حضرت با امیرالمؤمنین علیه‌السلام چه الگویی برای مدیریت خانواده در جامعه معاصر ارائه می‌کند؟
در منظومه سیره حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها و امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، رابطه عاطفی و عقلانی نه‌تنها تسبیحی از وفاداری و محبت است، بلکه الگویی جامع برای مدیریت خانواده‌ای الهی، متوازن و هدفمند در همه دوران‌ها به شمار می‌آید. این رابطه نمونه‌ای از پیوند عقل و عشق، ایمان و احساس، و وظیفه و عاطفه است؛ الگویی که نشان می‌دهد خانواده در نگاه اسلامی، تنها ساختاری زیستی یا اجتماعی نیست، بلکه نهادی معرفتی و اخلاقی است که در آن انسان با بندگی خدا، هنرِ زیستن با دیگری را می‌آموزد.
در زندگی مشترک علی و فاطمه (علیهماالسلام)، محبت خانوادگی از سرچشمه ایمان آغاز می‌شود. رابطه آنان، صرفاً احساسی یا فردی نیست، بلکه پیوندی آگاهانه بر محور رضای الهی است. حضرت فاطمه (س) همسر را نه شریک مادی، بلکه همراه در مسیر عبودیت می‌دانست و از همین رو، محبتش به علی (ع) از معرفت به مقام ولایت او برمی‌خاست.
در سیره فاطمی، عاطفه و عقل مکمل یکدیگرند. محبت بدون عقل، خانواده را به اسارت احساسات می‌برد و عقل بدون محبت، آن را به خشکی و سردی می‌کشاند. حضرت زهرا (س) با محبت بی‌غل‌وغش نسبت به همسر، خانه را مأمن آرامش علی (ع) ساخت؛ عقلانیت و تدبیر حضرت مانع از آن بود که محبت به بی‌نظمی یا وابستگی افراطی تبدیل شود. از همین رو تمام امور منزل از رسیدگی به تغذیه فرزندان تا همکاری در کار خانه با تقسیم وظیفه منصفانه صورت می‌گرفت. رسول خدا (ص) بر اساس روحیه هر دو، کار بیرون را بر عهده علی (ع) و کار درون را بر عهده فاطمه (س) گذاشت، بی آنکه این تقسیم ارزش یکی را بر دیگری برتری دهد.